Árabáturinn og færið var lykillinn að lífi Vestfirðinga. Á haustin var róið nánast frá hverjum bæ. Á veturnar og fram á vor var farið í ver. Verstöðvar voru oftast á annesjum, þar sem stutt var á gjöful mið. Þar var hafst við í verbúðum í nokkrar vikur í senn, línan beitt, sótt á sjó og aflinn verkaður. Að lokinni vertíð var gert upp. Formaðurinn og hásetar hans fengu þá sinn hlut og lögðu hann inn hjá kaupmanninum, þar sem fiskurinn var veginn og metinn. Gæftir og aflabrögð, réðu úrslitum um afkomuna. Hvort bóndinn kom heim færandi hendi eða allslaus. Hvort hjáleigubóndinn gat haldið áfram að hokra eða varð að leysa upp fjölskylduna. Hvort vinnumaðurinn gat látið drauminn rætast um að festa sér konu og stofna heimili. Allt hékk það saman við hvernig vertíðin gekk.

Á fyrri öldum voru bændur á Vestfjörðum flestir leiguliðar, líkt og tíðkaðist um allt Ísland. Þeir leigðu af kónginum, kirkjunni eða eignamönnum með kvöðum um vinnuframlag auk landskuldar og leigu fyrir búfé. Þannig rak bóndinn bú sitt líkt og fyrirtæki með vinnufólki, vermönnum, leiguliðum og bátum og búfé. Arðurinn rann að stórum hluta til jarðeigandans, en almúginn náði að viðhalda sjálfum sér og stundum eilítið betur.

Ítarefni